Sześć wieków i siedem lat Krakowskiej Kongregacji Kupieckiej
Szanowni Państwo, chcę dziś przedstawić krótką historię naszej prastarej organizacji. Nie powiem nic, czego Państwo nie wiecie, ale chcę zaakcentować kilka faktów.
Najstarsza historyczna zapiska odnosząca się do dziejów krakowskiej gildii kupieckiej pochodzi z 1410 r. W księdze radzieckiej miasta Krakowa czytamy: "Działo się we wtorek nazajutrz po świętym Macieju niedzieli trzeciej postu roku 1410. Starsi kupców wybrani przez rajców, przysięgali: "Przysięgamy Bogu, że w tej sprawie do której jesteśmy wybrani, to jest prawa kupieckiego, pożytku i korzyści, wiernie patrzeć i działać chcemy wedle najlepszego naszego rozumienia i w żadnej mierze ani miłością ani niechęcią nie damy się kierować i na żadne wykroczenia w temże nie dozwalać, o nich będziemy rajcom donosić i nie chcemy żadnych układów zawierać bez wiedzy rady i jej woli".

Kongregacja skupiła najbardziej zamożnych kupców handlujących suknem, miedzią, ołowiem. Przynależność do Kongregacji była dla kupców obowiązkowa. Podstawowym zadaniem Kongregacji była obrona i popieranie kupieckich interesów. Kongregacja spełniała też funkcje obyczajowe i towarzyskie. Na czele Kongregacji stali starsi wybierani (zatwierdzani) przez radę miejską. Wśród znanych nam z XV w. dziesięciu starszych Kongregacji na szczególną uwagę zasługują przedstawiciele dwóch znakomitych krakowskich rodzin mieszczańskich: Morsztynów i Wierzynków.

Aktywność Kongregacji nie ograniczała się jedynie do problemów ekonomicznych i zawodowych. Kongregacja była związkiem kupców chrześcijańskich i przez cały okres jej funkcjonowania działała również na płaszczyźnie religijnej. Od 1775 r. Konfraternia Kupiecka przejęła w bezpośrednią administrację kościół św. Barbary.

Krakowska Kongregacja Kupiecka angażowała się także w inicjatywy o charakterze narodowym. Liczni członkowie Kongregacji położyli znaczące zasługi w walce o niepodległość Polski. W okresie I wojny światowej kupcy skupieni w Kongregacji wsparli inicjatywę legionową. Przedstawiciele krakowskich rodzin kupieckich znaleźli się również w pierwszych szeregach walczących o wolność żołnierzy polskich formacji legionowych, w Armii Błękitnej gen. Józefa Hellera itd.

W latach 1918 - 1939 Krakowska Kongregacja Kupiecka, działając w warunkach odrodzonej państwowości polskiej, poszerzyła znacznie swój stan posiadania, wzbogacając się o oddziały terenowe, rozbudowując struktury organizacyjne i zwiększając liczbę członków. Od 1925 r. zaczął się ponownie ukazywać "Kupiec Polski", który wyszedł po raz pierwszy w 1907 r. II wojna światowa i okupacja niemiecka na ziemiach polskich spowodowały przerwę w działalności Krakowskiej Kongregacji Kupieckiej. Wznowiła ona swoje funkcjonowanie już 1 lutego 1945 r., obejmując zasięgiem miasto i powiat Kraków. Krakowskiej Kongregacji Kupieckiej nie dane było rozwinąć się i umocnić w nowej rzeczywistości powojennej Polski. 8 grudnia 1949 r. zorganizowano po raz ostatni bardzo skromne obchody "Święta Kupca". Krakowska Kongregacja Kupiecka zamarła na okres 40 lat, a prywatny handel wtłoczony w ramy gospodarki planowej ledwo wegetował.

Przemiany zaszłe w Polsce po 1989 r. pozwoliły na to aby 21 października 1989 r. powołano ponownie Krakowską Kongregację Kupiecką jako federację autonomicznych związków branżowych handlu: rolno-spożywczego, handlu przemysłowego, gastronomii, usług i spółek oraz placów targowych. Pierwszym Prezesem Rady Kongregacji po jej reaktywowaniu został Mieczysław Banaś. W następnych kadencjach Kongregacją kierowali: Jan Okoński, ponownie Mieczysław Banaś, Wojciech Wojtowicz oraz aktualnie Wiesław Jopek. Kongregacja znalazła siedzibę w budynku przy ul. Garbarskiej 14. Powrócono do starego godła Kongregacji: kogi z rozpiętymi żaglami, jako symbolu wielkości kupiectwa krakowskiego i dążenia do odbudowy dawnego znaczenia handlowego Krakowa. Najwyższym organem władz Kongregacji jest Walne Zgromadzenie KKK zwoływane raz na cztery lata, zaś co roku odbywają się zebrania sprawozdawcze. Krakowska Kongregacja Kupiecka Oddziały Terenowe posiada w: Brzesku, Limanowej, Myślenicach, Proszowicach.

Skąd czerpiemy wiedzę o kupieckiej przeszłości naszego miasta i regionu. Źródeł jest wiele, nie ma co tutaj ich przytaczać. Chcę jednak pokazać Państwu rzecz niezwykłą, która też zawiera informacje o kupiectwie. Jest to:

Kodeks Baltazara Behema - arcydzieło malarstwa książkowego

Kodeks Behema to zbiór przywilejów i statusów miasta Krakowa oraz ustaw cechów krakowskich rzemieślników, spisany ok. 1505 roku przez pisarza i notariusza krakowskiego Baltazara Behema dla krakowskiej rady miejskiej. Ale ten gruby tom, przechowywany pieczołowicie w dziale rękopisów Biblioteki Jagiellońskiej, ma nie tylko wartość historycznego dokumentu.
Dzięki zawartym w nim 27 ręcznie malowanym, wielobarwnym miniaturom Kodeks Behema jest również jednym z najcenniejszych zabytków świeckiego malarstwa książkowego początków XVI wieku. Znajdują się w nim co najmniej dwie ryciny dotyczące wprost kupiectwa. To całostronicowe ilustracje zatytułowane Kupcy i Kram uliczny.

Koga Godło

Godłem Krakowskiej Kongregacji Kupieckiej jest unoszona przez fale niewielka KOGA z napiętymi od wiatru żaglami, jako symbol wielkości kupiectwa krakowskiego. Powiązane było ono siecią rozległych interesów z dalekim światem. Fakty te tłumaczą skąd pod Wawelem ten powiew dalekich mórz i oceanów, zakodowany w godle Krakowskiej Kongregacji Kupieckiej.
Koga, kogga – duży żaglowiec handlowy, dostosowywany do celów wojennych, dominujący na akwenach Morza Bałtyckiego i Północnego w wiekach XII-XV, spotykany do początku XVI wieku. Koga stanowiła w tym czasie podstawowy typ statku Hanzy. Okręt o kadłubie płaskodennym, pękatym (stosunek długości do szerokości 3:1), balastowy, mało zwrotny, z 1 masztem z ożaglowaniem rejowym.
Parametry techniczne dużej kogi:
długość 30 m
zanurzenie 3 m
ładowność 300 t
Nie cieszmy się, że koga to tylko symbol KKK. Przedstawienie kogi znajduje się m.in. na pieczęci Elbląga. Dla jasności jeszcze kilka szczegółów o naszym odznaczeniu jakim jest statuetka kogi. Jak wiadomo statuetka przyznawana jest w trzech stopniach: złota, srebrna i brązowa. Złota koga z nr 1 trafiła do Ojca Świętego Jana Pawła II - przyznana ona została 16 września 2004 roku. W sumie złotą kogę otrzymały 22 osoby i instytucje, natomiast ze srebrnych i brązowych statuetek cieszy się aż 68 osób i instytucji.
Skoro już przywołaliśmy określenie Hanza, to trzeba wyjaśnić co to takiego. Otóż Hanza, Liga Hanzeatycka, Związek Hanzeatycki (z niem. hansa – grupa) – to związek miast handlowych Europy Północnej z czasów średniowiecza i początku ery nowożytnej. Miasta należące do związku popierały się na polu ekonomicznym, utrudniając pracę kupcom z miast nienależących do związku, jednocześnie zaś stwarzały realną siłę polityczną i niekiedy wojskową.
W celu lepszego funkcjonowania Hanzy, podzielono ją na 4 grup:
Wendyjską, w skład której wchodziła strefa wendyjska i pomorska
Saską, w skład której wchodziła strefa saksońska i brandenburska (lub saksońska)
Bałtycką (lub prusko-inflancką), która składała się ze strefy pruskiej, liwońskiej i szwedzkiej (lub wschodniobałtycka)
Westfalską (lub nadreńską), w skład której wchodziła strefa westfalska i niderlandzka (lub reńska, od rzeki Ren)
Z innych miast leżących z dala od morza, ale nad rzekami które łączyły jednak je z morzami do Hanzy należały m.in. Wrocław, Kraków, Toruń, Chełmno.

Medal jubileuszowy Krakowskiej Kongregacji Kupieckiej

Krakowska Kongregacja Kupiecka z okazji jubileuszu wydała własny medal. Na awersie brązowego medalu znajduje się wizerunek kogi i daty 1410-2010, natomiast na rewersie widok śrdeniowiecznego Krakowa i numer medalu. W zamierzeniach kierownictwa Kongregacji było wybicie 600 sztuk medalu, niestety z powodu śmierci jego autora Jerzego Bratańca odlewnię opuściło tylko 450 egzemplarzy. Medal z nr 1 otrzymał prezydent Krakowa prof. Jacek Majchrowski w dniu Święta Sukiennic 2 sierpnia 2010 roku. Wśród laureatów medali z pierwszymi dziesięcioma numerami seryjnymi znajdują się m.in. śp kardynał Franciszek Macharski, kardynał Stanisław Dziwisz. Drugą dziesiątkę odznaczonych otwierają prezesi honorowi Krakowskiej Kongregacji Kupieckiej Jerzy Brzeziński, Mieczysław Banaś, Jan Okński i Wojciech Wojtowicz.

Wyróżniania dla Krakowskiej Kongregacji Kupieckiej
Z okazji jubileuszu 600-lecia Krakowskiej Kongregacji Kupieckiej nasza organizacja została uhonorowana w 2010 roku najwyższym miejskim odznaczeniem złotym medalem Cracoviae Merenti.
Medal Cracoviae Merenti – wyróżnienie nadawane przez Radę Miasta Krakowa osobom, organizacjom i instytucjom szczególnie zasłużonym dla miasta Krakowa. Został ustanowiony uchwałą Rady Miasta Krakowa w 1992. Posiada trzy klasy: medal złoty, srebrny i (od 1998) brązowy.

Laureatami Złotych medali są:

1.    Jan Paweł II – 1993
2.    Biskupstwo Krakowskie – 1999
3.    Uniwersytet Jagielloński – 1999
4.    Towarzystwo Strzeleckie „Bractwo Kurkowe” w Krakowie – 2005
5.    Szpital Zakonu Bonifratrów św. Jana Grandego w Krakowie – 2009
6.    Krakowska Kongregacja Kupiecka – 2010

Mam nadzieję, że ten złoty medal, który teraz każdy z Was może przez chwilę potrzymać w swoich rękach sprowadzi refleksje o wielkości naszej organizacji i o konieczności wytężonej pracy na jej chwałę. Co daj Boże. Amen!

Dziękuję za uwagę

Marian Satała

rzecznik prasowy Krakowskiej Kongregacji Kupieckiej